حدوث العالم (کتاب)«حدوث العالم»، نوشته افضل الدین، عمر بن علی بن غیلان بلخی، از دانشمندان اوایل قرن ششم هجری است. این کتاب، به زبان عربی و رد بر رساله ای از ابن سینا با نام «رسالة الحکومة فی ابطال حجج المثبتین للماضی مبدا زمانیا» است و برای اثبات آغازدار بودن جهان و حوادث آن می‌باشد. ۱ - ساختارکتابکتاب، مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است که بخش اول، خود، شامل سه باب (باب اول و دوم، هر کدام، دارای هفت فصل) و بخش دوم، دارای پنج باب (باب اول و سوم و چهارم و پنجم، به ترتیب، مشتمل بر چهار، دو، چهار و سه فصل) است. ۲ - گزارش محتوا۲.۱ - مقدمهمؤلف، در مقدمه، مسئله حادث بودن جهان را یکی از اساسی‌ترین پایه های دین و شناخت آن را یکی از با اهمیت ترین وظایف مسلمین دانسته است. ۲.۲ - بخش اولوی، در بخش اول، به استدلال برای اثبات حادث بودن جهان و نقض کلام ابن سینا پرداخته است. او، نخست، اعتراضات ابن سینا را بر ادله حدوث جهان ذکر کرده و به یکایک آنها پاسخ داده و سپس خود، دلیلی دیگر (غیر از ادله‌ای که مورد اعتراض ابن سینا واقع شده است)، بر اثبات حدوث جهان اقامه نموده است. [۱]
حدوث العالم، ابن غيلان، ص۱۵.
۲.۳ - بخش دوموی، در بخش دوم، شبهاتی را که باعث اعتقاد به قدم جهان شده، ذکر کرده و به تک تک آنها پاسخ داده است. به اعتقاد وی، همه شبهات مزبور مبتنی بر پنج اصل است که سه تا از آنها علی الاطلاق باطلند و عبارتند از: قدم زمان، قدم ماده و لازمه وجود خدای تعالی بودن وجود جهان و یکی از آنها، مطلقا حق است و عبارت است از: منزه بودن خدای تعالی از تغیر و حلول حوادث در وی و یکی از آنها، بر اساس یک معنا باطل و بر پایه معنایی دیگر حق است و آن، عبارت است از: واحد بودن خدا از هر جهت که اگر مراد از «هر جهت»، این باشد که او فقط ذات است و دارای علم و قدرت و هیچ صفت دیگری نیست، این، باطل است و اگر مقصود، این باشد که او شریک و مثل ندارد، این، حق است؛ البته معتقدین به قدم جهان، به هر یک از دو اصل مزبور (اصلی که مطلقا حق است و اصلی که بنا بر یک معنا حق و بنا بر معنایی دیگر باطل است)، مقدمات باطلی را ضمیمه کرده و به نتیجه باطلی رسیده اند. [۲]
حدوث العالم، ابن غيلان، ص۴۷.
۳ - وضعیت کتابدر آخر نسخه ای از این کتاب که توسط مؤسسه مطالعات اسلامی منتشر شده و در برنامه موجود است، دو رساله افزوده شده است؛ یکی، متن رساله ابن سینا به نام «الحکومة فی ابطال حجج المثبتین للماضی مبدا زمانیا» [۳]
حدوث العالم، ابن غيلان، ص۱۳۱.
و دیگری، متن مناظره فخر رازی با فرید الدین غیلانی در مسئله حدوث عالم. [۴]
حدوث العالم، ابن غيلان، ص۱۵۳.
در پایان کتاب، دو فهرست ذکر شده است؛ یکی، با عنوان «الفهرس العام لکتاب حدوث العالم (الاعلام و الفرق و الطوائف و الامکنة)» و دیگری، با عنوان «فهرس الکتب لکتاب حدوث العالم». [۵]
حدوث العالم، ابن غيلان، ص۱۵۹.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب فلسفی
|